HOME

Dit is de website van: Martin Oomkes, Heveadorp

E: martijn.oomkes@gmail.com

Uit diverse citaten in het onderdeel Bespiegelingen komt het streven naar menselijke deugden als eerlijkheid, rechtvaardigheid en medemenselijkheid naar voren die tijdloos zijn en voorwaarden vormen voor een gelukkige samenleving.

Wij leven in een tijd waarin het liberale kapitalisme hoogtij viert en de aandacht meer gericht is op welvaart dan op welzijn. In de Bespiegelingen komt duidelijk een tegenbeeld naar voren waarin welzijn veel belangrijker is dan welvaart.

Bij de citaten komen gedachten bij mij op aan een paar inspirerende Nederlanders uit de jaren zeventig van de vorige eeuw.

Joop den Uyl gaf als kenmerk van socialisme aan: de overwinning van de winzucht en het bereiken van innerlijke vrijheid. Dit in tegenstelling tot het kapitalisme, dat hij bestempelt als het streven naar macht en rijkdom. Je zou kunnen zeggen: de kracht en vrijheid van de geest tegenover de zwakte en verslaving van het materialisme.

Als Den Uyl de materiële vooruitgang een sta-in-de-weg voor de innerlijke vrijheid noemt, doelt hij op de ongebreidelde materiële expansie van het kapitalisme. Hij is niet tegen het streven naar materiële lotsverbetering op zich, maar verbindt daar enkele voorwaarden aan. Voor hem gaat welzijn boven welvaart en hij is fel tegenstander van onbeperkte consumptievrijheid en overconsumptie.

Al in 1972 was het rapport van de Club van Rome verschenen. Dit ging niet alleen over de eindigheid van de grondstoffen in de wereld, maar ook al over veranderingen in het klimaat, waarover uitgebreider gerapporteerd is in het IPCC-rapport over wereldwijde klimaatverandering, dat in 2008 is verschenen.

Ook Den Uyl toonde in veel van zijn lezingen en geschriften in de zeventiger jaren een scherp oog voor de problematiek van eindigheid van de grondstoffen en veranderingen in het klimaat, die tot een ‘onoplosbare ecologische crisis’ zou kunnen leiden.

Ook de oud-provo en oud-kabouter Roel van Duyn was er van overtuigd dat de wereld niet kon doorgaan zoals het in de jaren zeventig ging.

In Zijn ‘Panies dagboek’ (1972) schrijft hij o.a. over de snelle uitputting van onze energiebronnen, delfstoffen en zelfs water als het huidige gebruik ervan zich voortzet.

Ook wijst hij op de aanzienlijke luchtverontreiniging en gebruik (misbruik?) van gechloreerde koolwaterstoffen in pesticiden, die schadelijk zijn voor mens, dier en gewas.

Een heel mooie zin is de volgende: ‘Uiteindelijk zijn de verhoudingen van de mensen tegenover elkaar en tegenover andere schepselen de enige maatstaf voor vooruitgang.’

Dit is de geestelijke rijkdom waarover de bijbelse spreukendichter en de hellenistische Sophocles zo mooi en puntig geschreven hebben.

Over de wereldklimaatcrisis

De HEER verwoest de aarde en slaat haar kaal, hij ontwricht haar en verstrooit haar bewoners. Priester en volk treft hetzelfde lot, meester en slaaf, meesteres en slavin, verkoper en koper, wie te leen krijgt en wie te leen geeft, schuldenaar en schuldeiser.

De aarde wordt geheel verwoest en volkomen leeggeplunderd – want de HEER heeft aldus gesproken. De aarde treurt en verwelkt, de wereld verwelkt en kwijnt weg. Ook de groten der aarde kwijnen weg. De aarde is door haar bewoners ontheiligd: zij hebben de voorschriften overtreden, zijn aan de wetten voorbij gegaan en hebben het eeuwig verbond verbroken. Daarom verslindt een vloek de aarde en moeten haar bewoners boeten; daarom wordt hun aantal zo klein en blijven er nog weinig mensen over. De wijn is verdroogd, de wijnstok kwijnt weg. De vrolijke feestvierders zuchten.      …..……

De stad is één grote woestenij, de toegang tot ieder huis is versperd. Wat van de stad rest is verwoesting, troosteloos is de vernielde poort.      ..…………….

De sluizen van de hemel worden geopend, de grondvesten van de aarde beven. De aarde kraakt en barst open, de aarde schokt en schudt heen en weer, de aarde kantelt en wankelt vervaarlijk. De aarde zwalkt en waggelt als een dronkaard, ze zwaait heen en weer als een hut in de storm. Haar opstandigheid drukt zwaar op haar, ze valt en staat niet meer op. Op die dag zal de HEER afrekenen in de hemel met de machten van de hemel, en op aarde met de vorsten van de aarde. Dan worden zij bijeen gedreven, gevangen in een kuil, opgesloten in een kerker. En na lange tijd zullen zij hun straf ontvangen. (uit: Jesaja 24) 

Poëzie  citaten

Wanneer de betekenis van een woord zwicht, begint te verschuiven en zich tenslotte overlevert aan geluid, vanaf dat moment smacht het bloed naar de betovering van taal – de enige waarheid krijgt een huid van klank, de dichter dicht met haar tong, zij haalt adem – ja, diep uit haar oor.   (Uit: Antjie Krog, dichter wordende)

Ons bekijkt soms ’s middags een gezicht uit de diepte van een spiegel; kunst moet zijn als die spiegel die ons ons eigen gezicht toont. Volgens het verhaal moest Odysseus, moe van de wonderen, huilen van ontroering toen hij zijn Ithaka ontwaarde zo groen en eenvoudig.          Kunst is zoals dat Ithaka, groene eeuwigheid en niks geen wonderen. Kunst is ook als de oneindige rivier, voorbijgaand en blijvend en kristal van eenzelfde onbestendige Heraclitus, dezelfde maar een ander, zoals de oneindige rivier.  (Uit: Jorge Luis Borges, Ars poetica, vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu)

In deze tijd heeft wat men altijd noemde schoonheid schoonheid haar gezicht verbrand      zij troost niet meer de mensen     zij troost de larven de reptielen de ratten     maar de mens verschrikt zij    en treft hem met het besef een broodkruimel te zijn op de rok van het universum.    (Uit: Lucebert, verzamelde gedichten)

Een mens raakt op drift door de schandelijk wikkende, ellendige waanzin waarmee al het lijden begint.    (Uit: Aeschylus, Agamemnon, vertaald door Gerard Koolschijn) 

Eerdere citaten:

Over verblinding en complottheorie 

Je beklaagt je niet over het feit dat je sterfelijk bent, ten prooi aan duizenden micro-organismen die je niet de baas kunt, je bent niet verantwoordelijk voor het feit dat je voeten niet kunnen grijpen, dat je staart, je haren zijn verdwenen, dat je tanden niet een derde keer groeien, voor de neuronen die je gaandeweg zaait, voor je aderen die harder worden. Het zijn de Naijverige Engelen.

En hetzelfde geldt voor het leven van alledag. Net als beurscrises. Die zijn er omdat iedereen een verkeerde beweging maakt, en alle verkeerde bewegingen samen creëren de paniek. Dan vragen mensen die geen stalen zenuwen hebben zich af: wie heeft dit komplot gesmeed, wie heeft er baat bij? En o wee als je geen vijand vindt die gekomplotteerd heeft, dan voel jij je schuldig. Ofwel, omdat je je schuldig voelt, verzin je één, sterker nog, veel komplotten. En om die in de hand te houden, moet je je eigen komplot smeden.

En hoe meer je, om je eigen onbegrip te rechtvaardigen, andermans samenzweringen smeedt, hoe meer je daarvan gaat houden, en je eigen plan op hen toesnijdt. Wat dan ook gebeurde toen Jezuïeten en Bacon-aanhangers, Paulicianen en neo-Tempeliers elkaar wederzijds hun plannen onder de neus wreven. Diotallevi had toen opgemerkt: ‘Natuurlijk, je schrijft waar je zelf mee bezig bent aan anderen toe, en omdat je met iets verfoeilijks bezig bent worden de anderen verfoeilijk. Maar omdat de anderen in de regel datzelfde verfoeilijke willen doen wat jij aan het doen bent, werken ze met je mee en doen het voorkomen alsof hetgeen je hen toeschrijft nu net hetgeen is dat ze altijd gewenst hebben. God verblindt degene die hij te gronde wil richten, je hoeft hem alleen maar te helpen.’

(uit: Umberto Eco, De slinger van Foucault)

Over vegetarisch leven en reïncarnatie: 

[De Griekse filosoof Pythagoras] was de eerste die eten van dierenvlees veroordeeld heeft : ‘De gulle aarde schenkt u rijke oogsten, eetbaar voedsel, tafels vol spijzen waar geen moord of bloed voor nodig zijn! …… Foei! Wat een misdaad om je eigen pens met pens te vullen, je eigen gulzig vlees te spekken met veel ander vlees en zelf te leven door een levend wezen te vermoorden! ……  Alles verandert, niets vergaat. De ziel doolt rond, verhuizend van hier naar daar, van daar naar hier; bewoont welk lichaam zij maar wil, gaat van een dierenlijf in  dat van mensen over, van ons weer in een dier en nooit zal zij te gronde gaan. …… Vandaar mijn boodschap: laat respect voor leven nooit door vraatzucht worden beheerst! Zie af van al dat heilloos slachten, dat verwante zielen uitdrijft! Bloed moet niet van bloed bestaan!’ 

Uit: Ovidius, Metamorphosen, boek XV, vertaald door M. d’Hane-Scheltema, uitgeverij Athenaeum, Amsterdam, 6^e druk 1999    (Ovidius, groot Romeins dichter, leefde in de tijd van keizer Augustus, 43 v. Chr – 17 na Chr.)

Over de lengte van het leven:

Onze tijd is helemaal niet kort! Nee, wij verspillen juist veel tijd. Het leven is lang genoeg, we krijgen royaal de ruimte om de werkelijk grote dingen af te maken, als we al die tijd maar goed besteden. Maar als het leven ons door de vingers glipt, in onze zucht naar luxe en door desinteresse, als we er niets goeds mee doen, zien wij de feiten pas onder ogen in uiterste nood: eerst beseften we niet hoe het voortging, daarna merken we dat het voorbij is.                (uit: Seneca, Levenskunst, Filosofische essays over leven en dood, vertaald en toegelicht door Vincent Hunink, uitgeverij Athenaeum, Amsterdam, 2020.  Seneca, een Romeins filosoof uit de school van de Stoa, leefde in de eerste eeuw van onze jaartelling; in het jaar 65 werd hij door keizer Nero gedwongen tot zelfdoding) 

Zeventig, en toch nog jong willen zijn: blinde ogen dromen soms dat zij zien.                              (uit: Saadi, De Rozentuin, uit het Perzisch vertaald door J.T.P. de Bruijn)

Over: op weg naar een nieuwe regering: 

 Inzonderheid moet hij, die de staat zal besturen, toezien dat ieder het zijne bekomt                   (Cicero, De Officiis, 2.21.73; uit: dr. D.J.A. Westerhuis, Prisma Latijns Citatenboek )

En over de noodzaak van een nieuwe bestuurscultuur: 

Wanneer je ziet dat in het land de armen worden onderdrukt en het recht en de rechtvaardigheid geschonden, wees dan niet verbaasd. Want een hoge ambtenaar wordt door een hogere beschermd, en zij beiden weer door ambtenaren die nog hoger zijn.             (Prediker, hoofdstuk 5)

Leuk: De Partij voor de Dieren presenteerde haar verkiezingsprogramma Plan B door middel van een filmpje, dat op het Dunoplateau is opgenomen. Het Dunoplateau ligt pal naast Heveadorp. Zie:  https://www.youtube.com/watch?v=tqAqlTf7uTs . Christina en ik wandelen hier dagelijks.